ODTU Mühendislik Fakültesi, Jeoloji Mühendisliği Kısmı öğretim üyesi Doç. Dr. Arda Özacar, 10 ilin etkilendiği zelzele bölgesi üzerinde daha evvel çok fazla çalışma yaptıklarını söyledi.
Doç. Dr. Özacar, Kahramanmaraş merkezli 7.7’lik zelzele sonucu Doğu Anadolu Fay sınırı üzerinde bulunan Amanos segmanının 521 yılında, Pazarcık segmanının ise 1513 yılında daha önce kırıldığını söyleyerek, “Bu da bize Doğu Anadolu Fay çizgisi üzerinde bulunan Amanos ve Pazarcık segmanlarının uzun vakittir kırılmadığını gösteriyordu. Ne yazık ki bu zelzeleyle de Doğu Anadolu Fay sınırı üzerinde bulunan Amanos ve Pazarcık segmanları kırıldı. Hatta bu iki segmanın ortasından başlayan zelzele, hem kuzey hem de güney tarafına da tesir etmiş üzere duruyor. Lakin bunları söylemek için erken” dedi.
’24 SAAT İÇİNDE 2 SARSINTIYA ÇOK SIK RASTLANMAZ’
Depremin bilhassa enteresan olduğu noktalardan birinin birebir gün içinde bir tetikleme meydana getirmesi olduğuna dikkat çeken Doç. Dr. Özacar, “Doğu Anadolu Fay sınırı üzerinde tetiklenen kısım diğer bir fay segmanı olan Sürgü fayı olarak isimlendirilen kuzeyi tetikledi. Tetiklenmenin 24 saat içinde olması çok sık rastlanan bir durum değil. Lakin bunun bir örneği yakın vakitte Kaliforniya’da da yaşandı. Orada da bir hafta içinde iki fay kırılmıştı. Lakin orada olan sarsıntılar daha küçük ölçekliydi. Biz burada 7.7 sonra 7.6 büyüklüğünde çok büyük zelzeleler yaşadık. Bu manada Kandilli’nin verisindeki sonraki şokların da Savrun- Sürgü ve Pazarcık- Amanos segmanları üzerinde yoğunluğu görebiliyorsunuz” diye konuştu.
‘STRES ARTIŞI KUVVETLE MUHTEMEL’
Doç. Dr. Özacar, yaşanan sarsıntıların öteki fayları etkileyip etkilemeyeceği konusunda da çalışmaları olduğunu belirterek, “Bu, statik gerilim düzeylerinin, yani sarsıntı olduktan sonra da komşu faylardaki gerilim düzeylerinin arttığını, artabileceğini gösteriyor. Temblor kaynaklı haritada da statik gerilimin bilhassa sıcak renklerde yani kırmızı ve koyu turuncu renklerde arttığı bölgeleri gösteriyor. Bu modelde 2’nci sarsıntının bulunduğu Savrun- Sürgü fayının olduğu kısımda statik gerilimin düzeyi artıyor. Bunun ayrıyeten dinamik olarak, yani sistemi salladığınız vakit (yer sarsıntısı) diğer faylarda da bir sürtünme azalımı olduğu da belirlenmiş durumda. Bu manada baktığımız vakit hem tetiklenen yarar, yani Savrun- Sürgü çizgisinde hem de güneyde 14’üncü yüzyılda en son kırılmış 1408 yılında kırılmış olan Ölüdeniz Fayı’nda (Hatay’ın güneyi) potansiyel olarak bir gerilim artışına neden olması kuvvetle mümkün. Bir değerli öteki sınırımız ise Doğu Anadolu Fay sınırı üzerinde bulunan Malatya fay sınırı. Üst gerçek giden Malatya çizgisinde da gerilim biriktirip biriktirmediği incelenecek. Halkımız bu manada dikkatli olması lazım. Tetiklenme sonucu büyük bir sarsıntı olmasa bile genelde yaklaşık kural ana zelzelenin 1 logaritmik magnitude aşağısında artçı olabileceğidir. Bu da 7.7 büyüklüğündeki bir zelzelenin artçılarının bile 6.8 ya da 7 büyüklüğünde olabileceği için katiyen hasarlı binalarda bulunmamalılar. Gerekli, onlara ayrılan yerlerde kalmalarını bilhassa tavsiye ediyoruz” sözlerini kullandı.
KANDİLLİ’DEN AÇIKLAMA: 1 YILA KADAR SÜRECEK ARTÇILAR
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Zelzele Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, Kahramanmaraş’ta meydana gelen zelzelenin akabinde bölgede tsunami riskine karşı, “Şu an itibariyle merkezimizde bin 200 tane artçı sarsıntı tahlili yapıldı. Bunlardan 256 tanesi 4 ve üzerinde zelzeleler. İki tane 6’dan büyük zelzele var, bunlar da birinci gün olan sarsıntılar. Bir tanesi 6.0, bir tanesi 6.9. Artçı sarsıntılar sürüyor. Bu artçı sarsıntılar, haftalar, aylar hatta 1 yıla kadar sürecek artçılar olacaktır” dedi.
Kahramanmaraş’ta 7.7 ve 7.6 büyüklüğünde meydana gelen iki zelzele 10 vilayette büyük yıkıma yol açtı. Can kaybının 12 bin 391’e yükseldiği zelzele bölgesinde artçı sarsıntılara de yenileri ekleniyor. Bahse ait, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, şu ana kadar bin 200 artçı sarsıntının tahlilinin yapıldığına ve bu sayının 9 bini aşabileceğine dikkat çekti.
ARTÇI SARSINTILARIN 9 BİNİ GEÇMESİ BEKLENEBİLİR
Prof. Dr. Haluk Özener, “Şu an itibariyle merkezimizde bin 200 tane artçı sarsıntı tahlili yapıldı. Bunlardan 256 tanesi 4 ve üzerinde sarsıntılar. İki tane 6’dan büyük sarsıntı var, bunlar da birinci gün olan sarsıntılar. Bir tanesi 6.0, bir tanesi 6.9. Artçı sarsıntılar sürüyor. Bu artçı sarsıntılar, haftalar, aylar hatta 1 yıla kadar sürecek artçılar olacaktır. 2017 yılında Bodrum Kos ortasında meydana gelen sarsıntıda tam 9 bin 9 tane artçı sarsıntı vardı. Burada da artçı sarsıntıların bu sayılara ulaşması ve geçmesi beklenebilir. Vatandaşlarımızın da olabildiğince sakin olarak bu artçı sarsıntıları beklemeleri, hasarlı binalara girmemeleri, inançlı alanlarda beklemelerini önerebiliriz. Maalesef onun dışında yapabilecekleri bir şey yok” dedi.
MARMARA DEPREMİ’Nİ TETİKLEMEYECEK FAKAT RİSKİN AZALDIĞI MANASINA GELMİYOR
Yaşanan ikinci sarsıntının akabinde beklenen üçüncü bir sarsıntıya ait olarak Prof. Dr. Özener, “Bu öngörüleri söylemek hakikat değil, üçüncü bir sarsıntı gelebilir. Ülkemizin öbür yerlerinde de zelzele olabilir ancak o zelzele onu tetikliyor, sonra bir tane daha tetikleyecek üzere bir kesin telaffuz mümkün değil. Olabilir, olmayadabilir. Ölüdeniz fayı harekete geçecek, Antakya kırılacak. Antakya bir gün kırılacak tabi lakin bugün mü yarın mı yoksa 50 sene sonra mı bilmiyoruz. Malatya fayı kırılacak. Evet, kırılacak ancak ne vakit kırılacak bilmiyoruz. Bu zelzeleler olsa da kırılacak, olmasa da kırılacak. Marmara’nın içi kırılacak. Bu sarsıntılar Marmara’yı tetiklemez ancak tetiklemediği halde Marmara kırılabilir. Birtakım yerlerde Doğu Anadolu fayında bu bin yıl, 800 yıl, bin 200 yıl üzere zelzele tekrarlama aralıkları var. Hasebiyle rastgele bir fayın da bu fay 7 buçukluk zelzele üretme potansiyelindedir diyebilirsiniz lakin sarsıntı tekrarlama aralığını da söylemeniz gerekiyor. Panik olmamak lazım, vatandaşların da sorgulaması lazım. 7.5’lik zelzele olacak ancak ne vakit olacak bilmiyoruz. Tahminen o gücün birikmesi için 700 yıla daha gereksinimimiz var. Doğu Anadolu fayında olan bir sarsıntının, Marmara’da beklediğimiz bir sarsıntıya tesiri, ona gerilim yüklemesi yahut tetiklemesi üzere bir şey bilimsel olarak söylemek çok mümkün değil. Bu tetiklemeyecektir diyoruz lakin tetiklememesi Marmara Denizi’nde olan sarsıntı potansiyelinin, riskin azaldığı manasına gelmiyor. Orada bir kırılmayı bekleyen modül var, orada bir güç var. 7’nin üzerinde sarsıntı potansiyelli bir fayımız var lakin ne vakit kırılacak bilmiyoruz” diye konuştu.
Türkiye’nin 3 metre kaymasıyla ilgili olarak da Prof. Dr. Özener, zelzelenin sonucunda doğal bir sonucun olduğunu ve korkulacak bir durum olmadığını söyledi.
KIYILARIMIZDA TSUNAMİ RİSKİ BULUNMAMAKTADIR
Türkiye’nin zelzele ülkesi olduğunu da hatırlatan Prof. Dr. Özener, “Bu sarsıntıda yahut öteki bir zelzelede kıyıdan 50 kilometre, 100 kilometre içeride olan zelzelelerde yahut 5.5’in üzerinde olan zelzelelerde, denizde meydana gelen sarsıntılarda tsunami olayını takip ediyoruz ve tsunami uyarısı veriyoruz. Bize abone olan 13 ülkeye, Türkiye’de de AFAD’a tsunami ikaz bildirisi yolluyoruz. Daha sonra süreci takip ediyoruz. Kıyılarda olan deniz düzeyi istasyonları ve sismometrelerle takip ediyoruz. Tsunami tehlikesi geçtiği vakit müşahede yapıyoruz. 04.17’de olan sarsıntıdan sonra biz 12.59 civarlarında, tsunami tehlikesi geçmiştir bildirisi verdik. Oluşan bu sarsıntılardan ötürü şu anda kıyılarımızda bir tsunami riski bulunmamaktadır” tabirlerini kullandı.
