Tropik ormanlardan sonra biyolojik üretimi en yüksek ekosistemler olarak bilinen, kuşların saklanması, yuvalanması ve barınmasına ortam sağlayan sulak alanlarda son yıllarda global ölçekte yaşanan kayıpların, dünyanın geleceği için kıymetli risk oluşturduğu belirtildi.
Dünyanın en kıymetli genetik rezervuarı olan sulak alanlar, tüm çeşitlerin yüzde 40’ını ve tüm hayvan çeşitlerinin yüzde 12’sini barındırmanın yanı sıra taşkın denetimi, yer altı sularının beslenmesi, kıyı çizgisinin korunması, sediment (tortu) ve besin depolama, yüksek seviyede karbon tutarak iklim değişikliğinin denetimi, su arıtımı, beslenme, üreme ve korunma alanları oluşturarak barındırdığı biyoçeşitlilikle ekosisteme sayısız yarar sağlıyor.
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) Tabiat ve Kuş Gözlem Kulübü Akademik Danışmanı Dr. Öğr. Üyesi İbrahim Uysal, her yıl binlerce göçmen kuşun Afrika ve Avrupa ortasında gerçekleştirdiği göçün en ağır yaşandığı noktalardan, Lapseki ilçesindeki Çardak Lagünü’nde “5-6 Ekim Avrupa Kuş Müşahede Günü” münasebetiyle öğrencilerle katıldığı müşahede etkinliğinde, AA muhabirine açıklamada bulundu.
Özellikle 50 yıllık süreçte sulak alanlarla ilgili yaşanan aksiliklere dikkati çeken Uysal, “İç sulak alanların global ölçekte yüzde 35’ini kaybetmiş durumdayız. Bu oran Türkiye’de biraz daha fazla. Sulak alanların sürdürülebilir ekosistemimize katkılarının birçoklarını artık kaybediyoruz.” dedi.
Uysal, sulak alan kayıplarıyla artan tehlikelerin en değerlilerinden birinin karbon tutulumunun azalması olduğunu bildirdi.
Küresel ısınmanın tesirlerinin herkes tarafından görüldüğünü kaydeden Uysal, “Anormal hava olayları, dolular, fırtınalar, yangınların sayısındaki artış, su krizi, gelecekte yaşayacağımız tahminen besin krizi üzere bizi etkileyecek birçok faktöre neden olan global iklim değişikliğinde sulak alanlar tam bir savunucu rolünde. Aslında bunu tuttukları karbonla sağlıyorlar. Biyoçeşitliliği destekliyorlar, taşkın denetimini, içlerindeki bitki cinsleriyle ağır metal ya da öteki kirletici kaynakların filtre edilmesini sağlıyorlar. Bu süratli yok oluş, gelecekte çok önemli ekolojik sıkıntılara neden olacak.” diye konuştu.
Bozulan ekosistemi evvel kuşlar terk ediyor
Ekosistemdeki kuş çeşidi sayısı ve çeşitliliğinin, o bölgenin sağlıklı yapısının göstergelerinden olduğunu lisana getiren Uysal, ekosistemde bozulma yaşandığında öbür canlılara nazaran orayı en çabuk terk edenlerin kuşlar olduğunu vurguladı.
Bir alanda kuş çeşidi ve sayısında azalma varsa ekosistemde bozulmaların yaşandığını belirten Uysal, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu bozulmalar ne olabilir? Sulak alanlarımızın çabucak yakınına kadar yaptığımız tarım alanlarında deterjan olan ziraî ilaçlar, su altındaki organizmaları öncelikle bozarak oradaki besin döngüsünü sekteye uğratıp çeşitliliği bozabilir. Sulak alanlarımızın yakınlarına yapılan yapılaşmalar önemli habitat kaybına neden oluyor. Onun dışında sazlık alanların yakılarak denetim altına alınmaya çalışılması bir sulak alan ekosistemine verilebilecek en büyük ziyanlardan biridir. Tarım için kullanılan agresif sulama usulleri, en kıymetli içilebilir su kaynaklarımız akiferleri (ekonomik olarak kıymetli ölçüde suyu depolayabilen ve gereğince süratli taşıyabilen geçirimli jeolojik birimler) besleyen sulak alanların neredeyse kaybına yol açmış durumda.”
Uysal, Türkiye’nin, Afrika ve Avrupa ortasında kuş göçlerinin en ağır yaşandığı, büsbütün dar boğaz özelliği gösteren bir bölgede olduğunu tabir etti.
Genellikle süzülen göçmen kuşların, su kuşlarının karasal ilişkileri tercih ettiğini aktaran Uysal, bunlardan biri olan Çardak Lagünü’nde binlerce kuş tipinin göç sırasında mola verdiğine işaret etti.
Sulak alanların göçmen kuşlar için hayati ehemmiyet taşıdığına dikkati çeken Uysal, “Mola verecekleri yerleri bulamamaları, göçlerini tamamlayamayıp tahminen de kitlesel ölümlere neden olabilecek süreçlere kadar götürebilecek bir durum. O yüzden sulak alanları korumak, biyoçeşitliliği, geleceğimizi korumak demek.” sözünü kullandı.
Uysal, Çanakkale’de şu ana kadar 325 kuş çeşidini belirlediklerini, Çardak Lagünü’nde bu sayının 145 olduğunu anlattı.
Nesli tehlike altında olan “kulaklı batağan”, “sütlabi” üzere kuşların da lagünde tespit edildiği bilgisini veren Uysal, şöyle konuştu:
“Çanakkale’de tek üreyen çifti bulunan şah kartalın yuvası geçtiğimiz yıl artık muhakkak bir tartıya ulaştıktan sonra yıkıldı. O çeşidi artık gözlemleyemiyoruz. Göç devirlerinde görmek mümkün lakin üreyen tek etkin yuvayı kaybettik. Eceabat ilçesi Kumköy’de 1960’lı yıllarda yapılan Uzunhızırlı Göleti, Çanakkale’de jenerasyonu global ölçekte tehlike altında olan zirveli pelikan cinsinin kışladığı bir bölge, lakin 2 yıldır gölet kuruduğu için bu değerli habitat kaybedildi. Umurbey Deltası’nda da yapılaşmayla birçok az kuş çeşidinin, kıyı kuşunun beslendiği ve göç ettiği habitatlar kayboldu. Deniz kıyısındaki kirlilik de bunda değerli bir etken.”