Bartın’ın Amasra ilçesindeki Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) Amasra Kurumunda 14 Ekim 2022’de meydana gelen maden kazasının tüm taraflarıyla araştırılarak benzeri kazaların önlenmesine yönelik önlemlerin belirlenmesi maksadıyla kurulan Meclis Araştırma Komitesinin taslak raporunda, maden kazalarının önlenmesine ve maden bölümünde iş sıhhati ve güvenliği ikliminin güzelleştirilmesine yönelik teklifler yer aldı.
AK Parti Kayseri Milletvekili Taner Yıldız başkanlığındaki kurulun hazırladığı taslak raporda yer alan toplam 120 unsurluk teklifler ortasında, maden çalışanlarının haklarına ve niteliklerine ait ek tekliflere de değinildi.
Raporda, iş kazaları ya da meslek hastalıkları sebebiyle çalışma kabiliyetini kısmen ya da büsbütün kaybeden çalışanların, zihinsel ve bedensel yetilerine uygun meslek edindirme rehabilitasyon merkezlerine sevkinin koordine edilmesi gerektiği belirtildi.
Türkiye’deki meslek hastalıkları sonucu iş akdi feshedilen çalışanların iş kaybetme korkusu ile teşhis konulması tarafında direnç gösterebildiklerine işaret edilen raporda, “Meslek hastalığına yakalanan çalışanlar, teşhis konulması sebebiyle toplumsal haklarından yoksun olmamalıdır.” denildi.
TTK’de çalışan tüm mühendis ve teknikerlerin statü farklılıkları üzerinde çalışılması gerektiği kaydedilen raporda, “çalışanların nitelikleri” konusunda şu tekliflere yer verildi:
“Maden Yönetmeliği’nde bulunan ‘istihdam durumu’ başlıklı unsur 3.2’de ‘maden üretiminde çalışacak işçi sayısı, çalışacakların vasıfları, fiyat seviyesi ve üretime bağlı istihdamın yıllara nazaran temini konusunda bilgi verilmelidir’ kararı yer almaktadır. Kelam konusu konular, maden iş yeri açılmadan evvel işletme müsaadesi verilmesi etabında olduğu üzere maden iş yerinin çalışma hayatı boyunca belirlenecek rutinlerde de denetim edilmeli, çalışanlara ilişkin nitel ve nicel gerekliliklerin sağlanmadığı durumlarda idari yaptırımlar uygulanmalıdır. Yer altı madeninde işe yeni başlayan bir çalışanın, deneyimli çalışanların yanında yedek olarak çalışıp tecrübe kazanması ehemmiyet arz etmektedir. Deneyimli çalışanların yanında yedek olarak çalışacaklar için taban bir müddet belirlenmelidir.”
Raporda, yer altı madenlerinde çalışma yaşının tekrar kıymetlendirilmesi gerektiğine vurgu yapılarak, “Yer altı madenciliğinin fizikî ve ruhsal olarak şiddetli şartlar gerektirdiği göz önüne alındığında yer altı madenlerinde çalışma yaşının yine kıymetlendirilmesi yerinde olacaktır.” değerlendirmesinde bulunuldu.
Raporda ayrıyeten, madenlerde misyon yapan ateşleyicilerin (barutçu) niteliklerinin (yaş, eğitim vb.) yine düzenlenmesi gerektiği lisana getirildi.
ÜCRET DÜZENLEMESİ ÖNERİSİ
Raporda, madenlerde iş yeri disiplini ve çalışma nizamı konusunda da teklifler yer aldı.
Bazı madenlerde, emekçilerin kendilerine verilen işleri bitirince ocak dışına çıkmaları uygulamasının yapıldığı anımsatılan raporda, “Bu çalışma sistemi, çalışanları bir an evvel ve çabucak işlerini bitirip ocak dışına çıkmaya sevk ettiğinden iş güvenliği açısından son derece sorunlu bir çalışma sistemidir. Yer altı, riskli bir çalışma ortamı olduğundan, ocaktaki en son çalışan içeriden çıkıncaya kadar ocaktaki öteki tüm çalışanların yardımına muhtaçlığı olabileceği unutulmamalıdır. Hasebiyle kelam konusu uygulama istisnasız olarak terk edilmeli, çalışma müddetlerini düzenleyen İş Kanunu’na uygun mesai sistemine riayet edilmelidir.” sözlerine yer verildi.
Raporda, yer altı kömür üretimi üzere hassas bir alanda teknik ve idari çalışanın terfi süreçlerinin direkt misyonda yükselme imtihanları ile yapılması ve üretim ünitelerinde orta unvanların evvelki periyot deneyimleriyle karşılaştırılarak tekrar gözden geçirilmesinin yerinde olacağı aktarıldı.
Maden ocaklarında iki taban fiyat uygulamasının temel fiyat olarak kabul edilmesinin, yer altında çalışan unvan kümeleri ortasındaki fiyat gelir makasını daralttığına dikkat çekilen raporda, “Bu konu çalışanların göreli olarak daha hafif olan alt kümelerde çalışmayı talep etmelerine ve üretimde nitelikli unvanlardan kaçışa neden olmaktadır. Bu durumun iyileştirilebilmesi için Maden Kanunu’ndaki Ek Unsur 9’da tabir edilen ‘ödenecek fiyat miktarı’ ibaresinin ‘ödenecek fiyat ve ek gelirleri miktarı’ halinde düzenlenmesi yerinde olacaktır.” görüşü paylaşıldı.
