Kazlıçeşme Sanat’ta binlerce yıllık heyecanlandıran keşifler
Bizans İmparatoru’na ilişkin olduğu düşünülen lahit bulundu
İstanbul‘un tarihini değiştiren Kazlıçeşme Sanat’taki keşiflerin yakında ziyarete açılması planlanıyor
İSTANBUL – Osmanlı periyodunda askeri hastane, günümüzde ise Kazlıçeşme Sanat olarak hizmet veren tarihi binada bulunan etkileyici mozaik tabanın, lahit ve sandık tipi mezarın yakın bir vakit da ziyarete açılması planlanıyor. Hafriyatlar sırasında ayrıyeten Bizans İmparatoru’na ilişkin olduğu düşünülen lahit ve bir de sandık tipi mezar bulundu.
Zeytinburnu, Kazlıçeşme’de 1828 yılında askeri hastane olarak inşa edilen, daha sonra 1984 yılında Zeytinburnu Belediyesi Başkanlık Binası olarak kullanılan tarihi binada 2015 yılında yapılan onarım çalışmalarında mozaiklerin birinci kısmı keşfedildi. 2018 yılına kadar alandaki çalışmalarda mozaiklerin kalan kısmı ortaya çıkarıldı. Büyük oranla sağlam olarak keşfedilen mozaik taban İstanbul Arkeoloji Müdürlüğüne bildirildi. Müdafaa çalışmaları devam ettikçe gizemli bir öyküyü de beraberinde getirdi. Çalışmalar çerçevesinde mozaiklerin altında mermer bir lahit ve yapı duvarına bitişik sandık tipi mezar bulundu. Mezar içerisinden elde edilen bulgular ve kemikler üzerinde yapılan çalışmalar sonucunda mozaikler Geç Roma – Erken Bizans Devri olarak tarihlendi. Çıkarılan kemiklerin tarihi karbon 14 sonuçlarına nazaran milattan sonra 221 – 38 ortasına tarihlenirken DNA testleri ise şu anda Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde devam ediyor.
Bizans imparatoruna ilişkin olduğu düşünülen lahit
TÜBİTAK incelemelerine nazaran, 2.yy’a ilişkin olduğu düşünülen lahit mezarda bulunan 2 iskeletin birinin bin 750 yıllık oburunun ise bin 775 yıllık olduğunu bildirildi. Bulunan bir öbür sandık tipi mezarda da çalışmalar tamamlandı. Keşfedilen mermer yapı eksiksiz bir halde restore edilerek yerine konulurken mermerleri tutan periyodun yepyeni demir kenetleri temizlenerek sergilemeye hazır hale getirildi. Yapılan karbon testiyle lahit mezarda bulunan bireylerin 3. ve 4. yüzyıl tarihleri ortasında yaşadıkları, bayanın 30 – 40 erkeğin ise 40 – 50 yaşlarında olduğu belirtilirken bu lahidin içinde bulunan erkeğin mor mendil nedeniyle Bizans İmparatoruna ilişkin olduğu öne sürüldü. İmparatorluk devrinde mor rengin soyluların rengi olması nedeniyle düşünüldüğü öğrenildi. Bizans İmparator olduğundan şüphelenilen erkek için antropologların incelemesinde kemiklerinde kimi hastalık izleri belirlendi. Erkek bireyin hayattayken kaburgasının kırıldığı ve daha sonra kaynadığı ve ayrıyeten eklem romatizmasıyla ilgili bir hastalığı olduğu anlaşıldı. Çalışmalar bununla kalmayarak batı ucunda sonradan ortaya çıkarılan daha küçük bir mozaik alan da yerinde korunarak müzeye dahil edildi. Bütün çalışmalar Kültür ve Turizm Bakanlığı, Arkeoloji Müzeleri Müdafaa konseyleri ortak çalışmasıyla yürütüldü. Kompleks içerisinde yer alan kütüphane, sanat galerisi, restoran ve kafe alanlarıyla kamuya açık hizmet veriyor. Bir baht yapıtı keşfedilen mozaik tabanın ve lahidin çok yakın bir vakitte ziyarete açılması planlanıyor.
“Deneme kazısıyla başlayan bir süreç bizi Zeytinburnu Mozaik Müzesi’ne getirdi”
Kazlıçeşme Sanat’ta yapılan bir onarım esnasında ortaya çıkarılan keşifleri anlatan Zeytinburnu Belediye Lideri Ömer Arısoy, “Bina 1890’lı yıllarda askeri hastane olarak yapılmış bir bina, bu işlevinden sonra askerlik şubesi, subay çocukları için yurt, tanzim satış mağazası üzere işlevler gördükten sonra 1984 yılında Zeytinburnu Belediyesi olarak kullanılmaya başlanmış. 30 yıl Zeytinburnu Belediye Başkanlığı olarak kullanılmış. Belediye daha elverişli bir binaya taşınınca burayı kültür işlevine tahsis etmeye karar verilmiş. Bu vesileyle bir büyük onarım gereksinimi vardı. 2016 yılında onarım esnasında binanın tabanında mozaik keşfedildi. Keşfedildi ve teşhire açılmıştı. Ama biz vazifeye geldikten sonra binanın yerinde çıkan mozaiğin dışarıda da yani artık bulunduğumuz alanda da devam etme ihtimalini dikkate alarak Arkeoloji Müzeleri Müdürlüğü ile birlikte deneme kazısıyla başlayan bir süreç bizi Zeytinburnu Mozaik Müzesi’ne getirdi. İçerideki mozaiğin devamını bulduk. Değerlisi büyük bir sürpriz olarak mozaikle birlikte bir yapının kalıntılarını takip ederek bir lahite ulaştık. Lahidin içinden iki bireye ilişkin kalıntı çıktı. Bu kalıntılar TÜBİTAK karbon testine gitti. Bin 755 yıllık bir kalıntıdan bahsediyoruz. İstanbul’un sur dışında bulunmuş en büyük mozaiğinden bahsediyoruz. Mozaiğin birtakım kısımları çeşitli sebeplerle ziyan görmüş ancak uzmanlarımız bu ziyan gören ögeleri da tamamladılar. Kağıt üzerinde en azından mozaiğin tamamını görebiliyoruz. Lahitte bildiğimiz kadarıyla bu bölgede bulunan en eski lahit. Ayrıyeten bir de mezar odası keşfedildi. Artık bu gördüğünüz yapı, dışarıda keşfettiğimiz lahit, mezar odası ve müzeyi dış tesirleri karşı korumak, herkesin çıplak gözle görebilmesini sağlamak üzere tekrar Kültür Bakanlığı Muhafaza Konseyleri işbirliğiyle inşa ettiğimiz bir yapı haline geldi. Burası Zeytinburnu Mozaik Müzesi. Burası Kazlıçeşme Sanat. Daha evvel bahsettiğim binanın yeri sanat galerisi olarak kullanılıyor. Binanın içindeki yerinde mozaik bulunan oda ve dışarıda Mozaik Müzemiz var. Binanın son katını da sanat kütüphanesi olarak hazırladık. Yakınlarda biten muhtes bir binayı dönüştürerek Mozaik Restoran ve Kafe olarak hizmete girdi. Bir de aktiflik yerimiz var. Bu saydığım ögelerle birlikte Kazlıçeşme Sanat İstanbul için yeni bir kültür – sanat odağı. Birebir vakitte ziyaretçilerin burada keyifli, uzunca vakit geçirebileceği bir yer oldu” sözlerini kullandı.
“Burası birebir vakitte araştırmacılar için önümüzdeki günlerde yeni keşiflere hamile bir mekandır”
İstanbul’un tarihini değiştiren keşiflerin devamının geleceğini aktaran Arısoy, “Bu mozaiklerde İstanbul’un tarihini değiştirdi. Zira sur dışında bulunmuş en büyük mozaik. Bildiğimiz kadarıyla lahitte birtakım özellikleri prestijiyle daha evvel hiç görülmedik bir mermer taşıyor. Hasebiyle burası tıpkı vakitte araştırmacılar için önümüzdeki günlerde yeni keşiflere hamile bir yerdir. Lahitte bulunan iki bireye ilişkin DNA testi ODTÜ’de yapılıyor. Bir taraftan da Kültür Bakanlığına resmen buranın Mozaik Müzesi olarak teşhiri için bir özel müze olarak ruhsatlandırması için müracaatlarımız sürüyor. Karbon testinden anlaşıldığı kadarıyla milattan sonra 350 – 400 ortasında bir tarihe denk geliyor. Geç Roma – Erken Bizans demek. Lahidin içi açıldığında bir su doluydu fakat mor bir kumaşın izlerini İstanbul Arkeolojisi Müzesi Müdürlüğü uzmanları tespit etti. Biliyorsunuz mor o devirde kraliyet demek. Biz de bu türlü bir yapı da kraliyete mensup birisinin yattığı konusunda güçlü kuşku uyandırıyor. Şimdilik bulduğumuz bütün alanı ziyaret edilecek hale getirdik. Buranın açılışın çok sürmeyeceğini düşünüyorum yaklaşık 1 – 2 ay içinde resmen açacağımıza inanıyorum. İstanbulluları ve bütün Türkiye’yi ziyarete bekliyoruz” dedi.
