Kahramanmaraş’ta meydana gelen 7,6 ve 7,7 büyüklüklüğündeki sarsıntılar 11 vilayette büyük yıkıma yol açtı. Binlerce kişinin hayatını kaybettiği sarsıntıda bölgede çok fazla yıkım yaşandı. Arama-kurtarma çalışmalarının son günlerine yanlışsız yaklaşılırken, enkaz kaldırma takımlarının binalardan aldığı karot zelzele testi numuneleri de dikkat çekti. Marmara Depremi’nin sık sık gündeme geldiği şu devirde birçok kişi de oturdukları binaların ne kadar sağlam olduğunu merak ediyor. Beton sağlamlık testi olarak bilinen karot testine gereğinden fazla mana yüklemeye gerek olmadığının altını çizen Türkiye Hazır Beton Birliği İdare Konseyi Lideri Yavuz Işık, binanın sağlamlığının tespit edilebilmesi için yapılması gerekenleri sıraladı.
KAROT DIŞINDA DA SİSTEMLER VAR
Karot testi, betonarme yapılardan özel uca sahip bir matkap aracılığıyla silindir halinde beton numunesi alınarak yapılıyor. Bu numuneler alınırken binaların demir donatının mutlaka kesilmemesi ve ziyan görmemesi gerektiğine değinen Işık, binada açılan kesiğin ise en kısa müddette tamir edilmesi gerektiğinin altını çizdi. Alınan numunenin süratlice incelenip sonuca varılması gerektiğini söyleyen Yavuz Işık, “Alınan numunenin mevcut nem durumunu muhafazası gerekir. Yapılacak olan ölçümlerin doğruluk hissesinde sapma olmaması için bu ayrıntı değerli. Ben de bazen denk geliyorum. Örneğin sarsıntı bölgesinde numuneyi alıyorlar ve onu isimli bir olay olduğu için saklayacaklar lakin nem derecelerinin düşmemesi gerekir. Şayet nemi düşerse sonuç hakikat olmaz, yanıltır” dedi. Ayrıyeten karot testinde binanın tek bir noktasından değil, uygun noktalarından birkaç numune alınması gerektiğini de ekledi.
Peki beton sağlamlığını tespit etmek için tek sistem karot testi mi? Bina hasar tespiti için binayı tahribata uğratmadan da kimi testlerin yapılabileceğini lisana getiren Işık, kelamlarına şöyle devam etti:
“Smith hammer dediğimiz betona muhakkak dönemlerde dokunarak yahut çekiçle vuralarak ölçüm yapılan bir metot vardır. Bu sistem binada tahribat yaratmaz. İkincisi ultrasonik atımlı ses dalga suratının tayini dediğimiz, binadan numune alınmasını gerektirmeyen lakin tek başına sağlıklı sonuçlar vermeyen prosedürdür. Bu iki sistemle betondaki stabiliteyi ve basınç bedelini ölçersiniz. Lakin karot size net sonuç verse de tahribat yaratan bir usuldür.”
‘BİNANIN GELEN YAPISINA ZİYAN VERMİYOR’
Binadan alınan numunelerin binanın genel yapısına ziyan vermediğini, yalnızca numune alınan duvarda tahribata sebep olduğunu lisana getiren Yavuz Işık, “Kiriş, kolon perde üzere yerlerden projede belirtilen sayıda numune alınması gerekiyor. İstediğiniz üzere bir kolonun yahut perdenin üstünden çok sayıda numune alamazsınız, onun standartı var ve o standarta nazaran alınmalı. Bir betonarmede asla çeliği kesmeyeceksiniz, ona ziyan verilmemeli” sözlerini kulladı.
“Karot testi için dikkatle alınan beton örnekleri standartlarda belirtilen konulara nazaran inceleniyor ve basınç kıymeti tespit ediliyor. Betonun misyonlarından biri direnç etmektir ve bir başka vazifesi ise içindeki demiri korumaktır. Hasebiyle siz binadaki demirin hasar görüp görmediğini donatı haritası çıkararak hesaplayabilirsiniz” diyen Yavuz Işık, betonun servis ömrünün de kıymetli olduğuna vurgu yaptı. Beton (concrete) sözünün baş harfiyle tabir edilen C20, C25 üzere beton tiplerinin, santimetrekare üzerine dayanımlarının belirtildiğini lisana getiren Işık, örneğin C20 tıp betonun santimetkaresinin 200 kg yüke dayanabilecek bir güce sahip olduğunu söyledi.
‘TEK BAŞINA BETON TESTİ KÂFİ DEĞİL’
Günümüzde en düşük beton sınıfının C25 olduğunu lisana getiren Işık, mühendisin yapacağı binaya bakmadan en düşük C25 tipi beton kullanması gerektiğine dikkat çekti. Binanın haline ve biçimine nazaran bu çeşitlerin değişebileceğini belirten Yavuz Işık, karot testinin yalnızca beton performasını tespit edebilmek için başvurulan bir formül olduğuna değindi. “Karot testine gereğinden fazla mana yüklemek hakikat değil” diyen Işık, bir binaya ‘sağlam’ diyebilmek için barındırması gereken özellikleri şöyle açıkladı:
“Bir yapının sağlamlığı materyal kalitesi dışında zemin-yapı münasebetine, projenin uygunluğuna ve inşattaki uygulamadan da etkilenir. Beton performansı kâfi olsa bile şayet donatı ölçüsü az ise yani kâfi demir ve çelik konmamışsa, çelikler eksik, çapı düşük yahut sargı donatıları seyrek ise kolon kiriş irtibatları zayıfsa, yapısal bir dengesizlik var ise ve yer zayıfsa yapının sağlamlığından bahsedilemez. İnşaattaki uygulamalar çok değerli. Yapının sağlamlığı için hesap edilen her şeyin bütün bir biçimde sağlam olması lazım tek başına beton kâfi değil.”
YÜZDE 51 ÇOĞUNLUK SAĞLANIRSA YAPILABİLİYOR
Bulunduğu binaya karot testi yaptırmak isteyen bireylerin apartmanda yüzde 51 çoğunluğu sağlaması gerektiğini lisana getiren Yavuz Işık, ağır hasarlı binaların tespitinden sonra güvenlik riski nedeniyle hemen boşaltılması gerektiğini, hafif hasarlı yahut hasarsız binalarda ise resmi olarak oturulabilir bilgisi verildikten sonra ikamet sağlanabileceğini söyleyerek kelamlarını noktaladı.
