Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığınca Kahramanmaraş ve Hatay merkezli sarsıntılar sonrası hazırlanan raporda, birinci tespitlere nazaran 24,2 milyar liralık hasar meydana gelen tarım kesiminde meselelerin tahliline yönelik yol haritası niteliğinde tekliflere yer verildi.
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın “Kahramanmaraş ve Hatay Zelzeleleri Raporu”na nazaran, bitkisel üretim ve hayvancılık dallarının sarsıntı öncesi durumuna kısa müddette ulaştırılarak sürdürülebilir üretim ortamının sağlanması maksadıyla çalışmalar sürat kesmeden devam ediyor.
İSTİHDAM VE ÜRETİM İÇİN GEREKLİ ÖNLEMLER ALINACAK
Bu kapsamda zelzeleden etkilenen vilayetlerde ziyan gören ziraî altyapının rehabilite edilmesi yahut yine inşası, canlı hayvan kayıplarının yerine konulmak suretiyle karşılanması, ziraî pazarlama konusunda kamunun aktifliğinin artırılması, bölgeden göçün ziraî üretim üzerine olabilecek olumsuz tesirinin azaltılması için tarım personeli istihdamının teşvik edilmesi ve çiftçilerin üretimden vazgeçmelerinin önlenmesini sağlamak üzere gerekli önlemlerin alınması hedefleniyor.
Su eserleri bölümünde uzun periyotta yetiştiricilik üretiminin artırılmasına yönelik ziraî takviyelerden alınan hissenin artırılması ile dalın büyümesi ve yöre halkına alternatif iş imkanlarının oluşturulması, bölgenin yine rehabilitasyonu kapsamında barajlarda yetiştiricilik kullanım alanlarının küçük ölçekli işletmelere tahsisinin artırılması, yetiştiricilik tesislerinin tam kapasite çalışması ile istihdamın artırılması, tıpkı vakitte yeni tesis kurulumuna finansman takviyesi sağlanması değerli görülüyor.
Binalarda zelzeleye güçlü ahşap kullanımının yaygınlaştırılması, sıfır atık ve sıfır emisyon çerçevesinde ahşabın yaygın kullanıldığı örnek köyler oluşturulmasının göçün önlenmesine ve ziraî üretimin sürdürülmesine katkı sağlaması bakımından ehemmiyet taşıdığının altı çiziliyor.
Sulama bölümünde uzun devirde ise tesislerin tamiratının sağlanarak bölgede ziraî iktisat ve istihdam açısından değerli olan sulama hizmetlerinin devamının sağlanması ve ziraî dayanakların artırılması yoluyla bölgeden göçün önlenmesi ehemmiyet taşıyor.
YETİŞTİRİCİLER 602,5 MİLYON LİRA KAYBA UĞRADI
Hayvancılık dalında toplam hayvan varlığındaki hasarın tespitine yönelik çalışmalar sürdürülürken, mevcut durumda 8 bin 241 büyükbaş, 64 bin 260 küçükbaş, 42 bin baş kanatlı hayvanın telef olduğu belirlendi. Ayrıyeten Adıyaman’da 533 bin, Malatya’da ise 168 bin civciv telef oldu. Bu kapsamda, hayvan vefatları nedeniyle yetiştiricilerin 602,5 milyon lira kayba uğradığı kestirim edildi.
Deprem bölgesinde bulunan 233 bin 230 ağıl ve ahırın 13 bin 284’ü yıkıldı.
Bölgede bulunan yaklaşık 1,6 milyon arı kovanından 5 bin 756’sının ziyan gördüğü belirlendi. Bunların yine temin edilmesinin maliyetinin 8,6 milyon lira olduğu öngörüldü.
Adana, Diyarbakır, Gaziantep, Kahramanmaraş ve Hatay’da bulunan özel kesime ilişkin 12 eser deposunda hasarların toplam maliyetinin 221 milyon lira olduğu saptandı.
Deprem bölgesinde yer alan özel bölüme ilişkin kimi iç su yetiştiriciliği tesislerinde meydana gelen hasar nedeniyle 101 ton balık ve 37,4 milyon yavru balık öldüğü ve toplam maliyetin 63,2 milyon lira olduğu hesaplandı.
Gıda dalında ise Hatay Besin Denetim Laboratuvarında yer alan makine-teçhizatta sarsıntıda çıkan yangına bağlı olarak yaklaşık 50 milyon liralık, Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ’ye bağlı Malatya ve Elazığ Şeker Fabrikalarında ise yaklaşık 1,3 milyon lira fiyatında hasar tespiti yapıldı.
EN FAZLA HASAR SULAMA SEKTÖRÜNDE
Orman Genel Müdürlüğüne (OGM) ilişkin bina ve ekipmanlardaki hasarın toplamının yaklaşık 3 milyar lira olduğu öngörüldü. DSİ tarafından birinci etapta hesaplanan sulama bölümü varsayımı hasar fiyatı 19,5 milyar lirayı buldu.
Toprak Mahsulleri Ofisine (TMO) ilişkin 18 depoda toplam hasarın 81,6 milyon lira ve Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğünün (TİGEM) tesislerinde tespit edilen hasarın ise toplam maliyetinin 134,1 milyon lira olduğu varsayım edildi.
Bu kapsamda tarım kesiminde meydana gelen hasarların toplamının birinci tespitlere nazaran 24,2 milyar lira seviyesinde olduğu belirlendi.
Depremden ziyan gören hayvanların telafisi için ise ziraî destekleme bütçesine 580,3 milyon lira ödenek tahsis edilmesine gereksinim duyuluyor. Hayvan yetiştiricilerine dağıtılmak üzere yem için 1 milyar lira ödenek muhtaçlığı bulunuyor.
ÖNCELİKLE BESİCİ VE ÇİFTÇİNİN MUHTAÇLIKLARININ KARŞILANMASI ÖNERİLİYOR
Söz konusu rapora nazaran, kısa vadede alınması gereken siyaset teklifleri ortasında hasar gören ahır ve ağılların tamiratı, yıkılanların yine inşa edilmesi, yıkılan ahır ve ağıllar nedeniyle barınma sorunu bulunan hayvanlar için hayvan çadırı tedarik edilmesi ile hayvan yetiştiricilerine kaba ve kesif yem, ilaç ve aşı tedarik edilmesi yer alıyor.
Ayrıca depo, sürece tesisi ve silo üzere yapıların tamiratı ve tekrar yapılması, hayvan kayıpları nedeniyle oluşan zararın, yetiştiricilerin yine hayvan alımını sağlayacak halde tazmin edilmesi, ilkbahar ekilişlerinin yapılmasının temini emeliyle üreticilere tohum ve gübre takviyesi verilmesi, bölgede gereğince mevsimlik tarım çalışanının istihdamı için önlemlerin alınması da kısa vadeli siyaset teklifleri kapsamında bulunuyor.
Öncelikle yapılması gerekenler ortasında, traktör başta olmak üzere tarım makinelerinde gerçekleşen hasarın tespiti ve bunların çalışır hale getirilmesi, yıkılan kentlerin mimarisi yine tasarlanırken kent ekolojisi için büyük değere sahip olan kent hayatı ile ormanın bir ortada olduğu kent ormancılığı anlayışıyla hareket edilmesi de öneriliyor.
Bölgedeki sulama tesislerinin borçlarının yapılandırılması, Tarım ve Orman Bakanlığınca kelam konusu hasarların telafi edilmesine başlanması, bölgedeki yeraltı sularının sulamada kullanımının yine kıymetlendirilmesi de kısa vadeli siyaset teklifleri ortasında bulunuyor.
ORTA VE UZUN VADELİ SİYASET ÖNERİLERİ
Orta vadeli siyaset teklifleri ortasında TMO tarafından eser alım süreçlerinin daha aktifleştirilmesi için süreksiz alım merkezlerinin sayısının artırılması, göç nedeniyle ekilmeyecek yerlerin belirlenerek Tarım ve Orman Bakanlığı aracılığı ile kiralanmasının sağlanması yer aldı.
Diğer orta vadede teklifler ise “yangın, zelzele, sel, çığ üzere afetlere müdahale edebilecek kamu kurum ve kuruluşlarının kaynak envanterinin oluşturularak afet öncesi ve esnasında koordinatör kuruma bilgi akışı sağlayan bir program geliştirilmesi, orman yangılarıyla çabada kullanılan hava ve kara taşıtlarının sayısının artırılması ve bunların afetlerle gayret kapasitesinin geliştirilmesi ve depolama tesislerinin güvenliğinin belirlenmesi ve sürdürülebilmesi gayesiyle AR-GE faaliyetlerine kaynak ayrılması” formunda sıralandı.
Uzun vadede ise uygulanması önerilen siyasetler ortasında ise şöyle özetlendi:
– Tarım kesiminden çıkışların önlenmesi için sarsıntı bölgesine yönelik destekleme programlarının uygulanması,
– Barajlarda sarsıntılar sırasında maruz kalınan sismik aktiviteyi kaydeden sarsıntı kayıt aygıtlarının kurulması, barajların sarsıntılardaki davranışına yönelik bilgi ve deneyimin artırılması için gözleme dayalı bilgi edinilmesi,
– Sarsıntı bölgesindeki barajlara rezervuar/kuyruk suyu düzeyi izleme, akış göstergeleri ve hava durumu ölçümleri dahil olmak üzere çeşitli sensör çeşitlerini içeren erken ikaz sistemlerinin kurulması.